خلاقیت یک فرایند ذهنی است که برداشت ، نگاه و ادراکات شخصی هنرمند را در بر می گیرد. ذهن خلاق ، فراتر از نگاه های مرسوم ، دنیایی را برای خود باز می کند که می تواند نگاه و تفکراتش را در آن رها کند و آزادانه و به اشکال مختلف دست به آفرینش بزند .  

انسان خلاق همیشه در پی کشف رابطه ها ، ابداع و تولید اثری است که برگرفته از استعداد و اندیشه ای درونی وذاتی اوست. خلق کردن همیشه مترادف با ابداع و نوآوری است که از یک تخیل قوی و ذهنی سرشار از ایده های نو سر چشمه می گیرد  و اثر او را از آثار مشابه ، متمایز می سازد . این عمل یک ویژگی انسانی است که طی آن هنرمند با گذر از تکنیک های رایج ، طرح یا موضوع را در ذهن خود می پروراند و نتیجه ای نو آورانه ارائه می کند و هنگامی که  این ذهن از میان بیان های تکراری رهاشده باشد ، انگیزه ی فراتری  برای بیان خلاق به وجود می آورد .

خلاقیت از زمان تسلط شما بر ابزار هنری آغاز می شود و سپس نگاهی نو ، متفاوت و بدور از کلیشه های رایج ، ذهنیتی پویا را بکار می گیرد و  در نهایت در یکی از اشکال هنری  بروز پیدا می کند.  در هنگام آفرینش ، ذهنیت نهفته در درون آدمی برای خلق کردن به تکاپو واداشته می شود تا ارزش های موجود را در قالب های متفاوت که بعضاً به سبکی شخصی نیز می انجامد را عریان کند.

خلاقیت ، رویکردی است که می تواند همه ی گرایش های  هنری از جمله عکاسی را  هم در بر بگیرد.  خلاقیت در عکاسی به یک سبک  هنری محدود نمی شود ، چرا که سبک روشی مشخص و منحصر به فرد است اما خلاقیت از اثری به اثر دیگر متفاوت می شود، هر چند وقتی ایده ها ، ذهنیت ها و تکنیک آثار هنری به هم نزدیک می شود می تواند به یک سبک مشخص هم برسد. 

 گسترش ذهنی در موضوعات مختلف ، انسان را به دنیایی از روش ها  برای بیانی بدیع و خلاق هدایت می کند. ذهن باز و گسترده ی هنرمند در عکاسی خلاقه باعث می شود از محدودیت ها عبور کند و در هر کشف و شهودی به ابداع و نوآوری دست بزند . فشردن دکمه ی شاتر برای یک ذهن خلاق ، آغاز یک پایان است.

عکس های خلاقه به دلیل نوع نگاه و ویژگی خاصی که در ارائه ی آن  وجود دارد و به لحاظ محتوایی موجب برانگیختن  ذهن مخاطب شود ، می تواند در یک دسته بندی به نام عکاسی خلاقه جای گیرد. در بسیاری مواقع می توان در عناصر مختلف عکس ها دست برد و یا با ترکیباتی نو و ابداعی ، آثاری بدیع خلق کرد.

امکانات فنی دوربین ها ،  ابزار ها وتکنیک های نرم افزاری ، دانسته های زیبایی شناسانه ، اندیشه ی نوگرا و همچنین ممارست های بصری از طریق دیدن ، از مهمترین نکاتی هستند که  با ذهن و اندیشه ی هنرمند آمیخته می شوند وتفکرات او را ساماندهی می کنند تایک اثر خلاق هنری ، ثبت و جاودان شود.

 عکاسی اگر به عنوان یک هنر پیشتاز تاکنون پابرجا مانده و توانسته جایگاه خود را حفظ کند  ، بخاطر این است که هنرمندان آن از تکرار ، دوری جسته اند و همیشه بدنبال نوآوری و ابداع بوده اند و به مدد  همنشینی مسالمت آمیزشان با تکنولوژی ، دست باز تری برای خلق آثاری متفاوت یافته اند.  خلاقیت الزاماً در شیوه ای خاص که تعریف مشخصی داشته باشد صورت نمی گیرد ، بلکه این مفاهیم ، نگرش و رویکردی است که می تواند همه دسته بندی های عکاسی را در بر گیرد. عکس های ذهنی ، خیالی ، وهم انگیز ، فراواقعی، مستند اجتماعی ، طبیعت ، پرتره  ، خبری و مطبوعاتی و هر نوع دیگری که با نگرشی نو  و از طریق رسانه ی عکاسی  بپردازند ، می توانند عکس های خلاقه باشند. گاهی خلاقیت می تواند در عین سادگی از یک عکس اجتماعی که با تاکید بر زیباشناسی تصویر و نگاه عکاسانه تهیه شده و یا عکسی از طبیعت که هیچ تمهیدی از تکنیک های ابزاری یا نرم افزاری را در خود ندارد ، نمود پیدا کند.

   خلاقیت در عکاسی می تواند در  شکل های مختلف بیانی و تکنیکی زیر بررسی شود :

     الف : تکنیک های  حین عکاسی : این تکنیک ها شامل تمامی روش هایی است که از توانایی  فنی دوربین بهره گرفته شده اند و عکاس می تواند آنها را به خدمت موضوع یا محتوا و به صورتی خلاق و نوآورانه ارائه نماید.

 مانند : استفاده ی آگاهانه از سرعت های مختلف شاتر دوربین ، دیافراگم ، لنز ، فلاش ، نوردهی های چند تایی و طولانی ، ایجاد جلوه ی محوی در پیش یا پس زمینه ، حرکت های کاربردی دوربین بصورت افقی و عمودی در هنگام ثبت تصویر،  تکنیک های کم نوردهی یا بیش نوردهی یرای رسیدن به سبک های مایه تیره« Lowkey»  و مایه روشن« Highkey»  انتخاب حالت های مادون قرمز ، سیاه و سفید  و یا تک رنگ  در دوربین های دیجیتال و توانایی های دیگری که در  اینگونه دوربین ها به آن افزوده شده ، تصاویر عکاسی شده را به انتزاع می کشد.

    ب: تکنیک های  پس از عکاسی :  این تکنیک ها که مکمل های بیانی آثار  عکاسی شده  هستند ،کمک بزرگی در ارائه ی خلاقانه ی آثار عکاسی  می کنند . توانایی بی شمار نرم افزار های دیجیتال  که توانسته  بستر وسیعی را برای  بیان خلاقه ، به هنر مند عرضه کند. امکان تغییر، ترکیب دو یا چند عکس با یکدیگر ، ایجاد انواع لبه های همسو با محتوای عکس به جای فریم های مرسوم، تهیه تصاویر سیاه و سفید ،  تک رنگ ، مادون قرمز ، و تغییر در تنالیته های عکس از تصویر اصلی  دیجیتال ، امکان ایجاد  حس حرکت ، عمق و بُعد از طریق تولید  افکت های خلاق  توسط عکاس، کاهش و افزایش محوی در بخش هایی از تصویر ، ایجاد تکنیک های مایه تیره  « Lowkey»   و مایه روشن« Highkey» بر روی عکس هایی که نوردهی آنها بصورت صحیح انجام شده ، از مواردی است که عکاس می تواند با بکارگیری خلاق این روش ها ، دنیایی متفاوت را  در آثارش ارائه کند.

ج: بهره گیری از عناصر و روش های  زیبایی شناسی تصویر و نگاه عکاسانه :  در این نوع ارائه، عکاس بدون کمک گرفتن از هرگونه تکنیک خاص ابزاری  و نرم افزاری ، به بیان خالصانه ی یک موضوع بر اساس اصول زیبایی شناسی و ساختار های شکلی عکاسی (نگاه عکاسانه ) می پردازد. مانند :  انتخاب زاویه ی دید متفاوت و خلاق  در راستای موضوع ، انتخاب عوامل و عناصری که تاثیر قوی گرافیکی و عکاسانه داشته و در کادر دوربین به شکل خلاقانه ای محصور شده باشند.  ایجاد یک ترکیب بندی خلاق از طریق چیدمان و ساماندهی عناصر در تصویر،  انتخاب آگاهانه ی رنگ ، بی رنگی ،  تک رنگ ، سایه روشن ها و فرم های گرافیکی ، ایجاد  تداعی حس بعد سوم ، حس حرکت  و  توازن از طریق چیدمان صحیح عناصر و انتخاب لحظه ی تعیین کننده  در ثبت موضوعاتی گذرا و تکرار نشدنی.

   د : رجوع به روش های هنری:  این روش ،  با بهره گیری از یک رویکرد و نگاه خاص هنری صورت می گیرد. بسیاری از گرایش های عکاسی همچون عکاسی ذهن گرا « subjective» ، که از ذهنی پویا برای رسیدن به معنا سرچشمه می گیرد ، عکاسی تخیلی یا وهم گرا « illusionism» ، که بیشتر  حالت خوابگونه و رویاییرا تداعی می کنند، موضوعاتی فراواقعی « surrealim» ، که ترکیبی از دنیای ذهنی و واقعی هستند ، عکاسی انتزاعی « Abstract» ، که مجموعه آثاری را در بر می گیرد که منتزع از واقعیت هستند و همچنین عکاسی تجربی « Exprimental» ، که ترکیبی از تخیلات و احساسات همراه با بکار گیری صحیح تکنیک در خدمت محتواست ،  از روش های هنری برای دستیابی به نگاهی خلاق  می باشند که عموما مرز های مشخصی هم ندارند.

همین که بسیاری از عکاسان اراده ای برای ثبت تصاویرشان با نگاهی متفاوت دارند ، نشان می دهد که می خواهند فراتر از واقعیات ملموس و روزمره ، میدان وسیعی برای بیان ایده های خلاق خود فراهم آورند و با در هم آمیزی تکنیک ها ، ایده ها و تفکراتشان ، دست به آفرینش بزنند. یک هنرمند نمی خواهد مخاطبش در برابر او منفعل باشد ؛ لذا هر بار سعی می کند ذهن خود را پویا نگه دارد و نگاه خلاق خود را به سمت و سویی ببرد که مخاطب ، اثر او را در خود حل کندو یا حداقل به تفکر و تعمق وا دارد.

نویسنده: ابراهیم بهرامی